10) Μηνιαιο Ερωτηματολογιο Διερευνησης F.U.

Ποιότητα ζωής

Συχνά, εργαλεία για την «μέτρηση» της ποιότητα ζωής ενός ατόμου χρησιμοποιούνται από ειδικούς ψυχικής υγείας για την επίτευξη μιας πιο ολιστικής προσέγγισης που δεν περιορίζεται στο σύμπτωμα, αλλά εξερευνά ένα ευρύ φάσμα τομέων και παραγόντων που αλληλοεπιδρούν και επιδρούν στην ψυχολογία μας. 

Επηρεασμένη διάθεση, όπως η κατάθλιψη αλλά και τα αυξημένα επίπεδα άγχους έχουν συνδεθεί ερευνητικά με μειωμένα επίπεδα ποιότητας ζωής. Αντίστροφα, η υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής έχει αποδειχθεί πως λειτουργεί ως παράγοντας επικινδυνότητας της διάθεσης. 

Επίσης, ερευνητικά έχει αποδειχθεί πως άτομα με συμπτωματολογία επιβαρυμένης ψυχικής υγείας που έχουν μια καλή ποιότητας ζωής είναι πιθανότερο να νιώθουν πως κατέχουν τον έλεγχο των συμπτωμάτων τους, να έχουν μεγαλύτερο αίσθημα αυτονομίας, να έχουν εντονότερα την αίσθηση του ανήκειν, να έχουν καλύτερη και ευνοϊκότερη αυτοεικόνα, να έχουν μεγαλύτερη εμπλοκή σε δραστηριότητες που τους δίνουν χαρά και τους πραγματώνουν και τέλος να νιώθουν παραπάνω και συχνότερα αισιοδοξία και ελπίδα για την ζωή. Κάτι που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την σημαντικότητα της διερεύνησης και στενευμένης δράσης για την αλλαγή προς μια ευνοϊκότερη καθημερινότητά. 

Διάθεση

Η διάθεση είναι κάτι που μπορεί να έχει σκαμπανεβάσματα και να επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες της καθημερινότητας μας, να πυροδοτείτε από εμπειρίες του παρελθόντος και του παρόντος αλλά και από ανασφάλεια και αβεβαιότητα για κάτι το μελλοντικό. Όλοι βιώνουμε δυσφορικά συναισθήματά που μπορεί άλλοτε να τα ξεπερνάμε με ευκολία και άλλοτε να ριζώνουν μέσα μας και να μας ταλαιπωρούν για καιρό. 

Η μέτρηση της διάθεσης, πιο συγκεκριμένα των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης, μέσα από ψυχομετρικά εργαλεία μπορεί αρχικά να μας βοηθήσει να ξεδιαλύνουμε και να αναγνωρίσουμε την επίδραση που έχουν σε εμάς και μετέπειτα τα ευρήματα αυτά να αξιοποιηθούν ως νέο υλικό ανάπτυξής στη ψυχοθεραπευτική διαδικασία. 

Μέσα από την ψυχοθεραπευτική σχέση δημιουργείτε ένα ασφαλές πλαίσιο οπού όλα τα συναισθήματά είναι ευπρόσδεκτα να μοιραστούν και να συζητηθούν χωρίς επίκριση. 

Αυτοεκτίμηση

Η αυτοεκτίμηση είναι η υποκειμενική αξιολόγηση της αξίαςμας βασισμένη στα συναισθήματα και τις σκέψεις μας. 

Οι βάσεις για αυτήν εγκαθιδρύονται στην παιδική ηλικία και τα πρώτα έτη ζωής. Παρ’ όλα αυτά, η αυτοεκτίμηση δεν είναι κάτι το στάσιμο ή άκαμπτο. Είναι ένα κομμάτι μας που αλλάζει και μεταμορφώνεται μαζί με εμάς στα χρονιά βάσει των εμπειριών μας όπως και κάτι που μπορεί να μας βοηθήσει να εξελιχθούμε σε διάφορους τομείς της ζωής μας. 

Η αυτοεκτίμηση μπορεί να εξηγηθεί ως ένα φάσμα που ξεκινά από την υπερβολικά υψηλή αυτοεκτίμηση, στα μισά περίπου έχουμε την υγιή και στην άκρη την χαμηλή αυτοεκτίμηση με τα αίτια που την ορίζουν και την επηρεάζουν να είναι πολλά. 

Μια μη υγιή αυτοεκτίμηση μπορεί να επηρεάσει, τη εικόνα που έχουμε για εμάς, τις σχέσεις, την επαγγελματική σταδιοδρομία, την ανεξαρτησία, την αυτονομία μας και άλλα.

Μέσα από την ψυχοθεραπεία μπορούμε ευκολότερα να «χτίσουμε» μια καλή αυτοεκτίμηση κατανοώντας και διαχωρίζοντας της προσωπικές αντιλήψεις από αυτές των σημαντικών άλλων και των κοινωνικών προτύπων.

Σχέσεις 

Η συντροφικότητα και η δημιουργία σχέσεων είναι μια από τις πρωταρχικές ανάγκες του ανθρώπου, είναι κάτι που βρίσκεται στον πύρινα μας και μας επηρεάζει σημαντικά σε όλες τις φάσεις ζωής. Η δημιουργία και η σύναψη σχέσεων έχουν την δυνατότητα να ενισχύσουν την συναισθηματική υγειά και το αίσθημα σταθερότητας και εμπιστοσύνης. 

Διαφορετικά είδη σχέσεων μας προκαλούν διαφορετικές αποκρίσεις και έτσι μας επιτρέπουν να καταλάβουμε τον εαυτό μας μέσα από το καθρέφτισμα μας σε άλλους και τελικά να συνδεθούμε με αυτόν. Μέσα από αυτές δημιουργούμε νέα στηρίγματα, απομακρυνόμαστε από την μοναξιά και ερχόμαστε πιο κοντά στην αυθεντικότητά μας!

Επιπλέον, οι σχέσεις και ο υποστηρικτικός κοινωνικός κύκλος που μας περιβάλει έχουν συσχετιστεί και με την σωματική και ψυχολογική υγειά. Ένας «ελλείπεις» υποστηρικτικός κύκλος συνδέεται με παραπάνω καταθλιπτικά συμπτώματα, με μεγαλύτερο αίσθημα μοναξιάς, με αλλαγές στην λειτουργιά του εγκέφαλου, και με παραπάνω πιθανότητες αλκοολισμού. 

Τι είναι αυτό όμως που κάνει τις σχέσεις τόσο σημαντικές?Τα δυο στοιχεία που φαίνονται να κάνουν τον ρόλο των σχέσεων τόσο ουσιαστικό είναι το αίσθημα στήριξης και ενσωμάτωσης που μας προσφέρουν.  

Η κοινωνική στήριξη αναφέρεται στα διάφορα είδη υποστήριξης που λαμβάνουμε από τις προσωπικές μας σχέσεις, όπως συναισθηματική, ηθική, πρακτική άλλοτε σε μικρά καθημερινά προβλήματα και άλλοτε σε κάτι σοβαρότερο που προκύπτει.  

Η ενσωμάτωση από την άλλη, αναφέρεται στην ενεργή συμμετοχή μας σε διάφορα είδη κοινωνικών σχέσεων, όπως οι ρομαντικές, οι φιλικές και οι οικογενειακές. Αυτή η ενσωμάτωση περιλαμβάνει στοιχεία όπως τα συναισθήματα, η οικειότητα και το αίσθημα του ανήκειν σε όλες αυτές τις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες.

Ψυχική Ανθεκτικότητα

Δεν είναι σπάνιο το να έχει βιώσει κάποιος/κάποια δύσκολες και τραυματικές εμπειρίες στην ζωή του/της. Παρ’ όλα αυτά, ο τρόπος αντιμετώπισης του κάθε ατόμου διαφέρει. 

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι αυτή που μας κάνει να αντέχουμε πάρα τον πόνο και την ψυχική δυσφορία. Αυτή που μας επιτρέπει να ανακάμπτουμε και να βγαίνουμε δυνατοί/τες μέσα από τις δυσκολίες. Έτσι, η ψυχική ανθεκτικότητα  ορίζεται ως η θετική προσαρμογή του ατόμου μετά από ένα τραυματικό γεγονός καθώς και η ικανότητα του για ανάκαμψη.

Από τι όμως εξαρτάται η ψυχική ανθεκτικότητα και πως ενισχύεται? 

Πολλοί προστατευτικοί παράγοντες έχουν συνδεθεί με την ενίσχυση της. Αναφορικά κάποιοι από αυτούς περιλαμβάνουν: την θετική αυτό-εικόνα, την ύπαρξη νοήματος και σκοπού στη ζωή, την βίωση θετικών συναισθημάτων, το αίσθημα αισιοδοξίας, το χιούμορ, και την ύπαρξη ενός υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου. 

Τέλος, ανθεκτικούς δεν θα χαρακτηρίζαμε τους ανθρώπους που δεν έχουν ζήσει κανένα τραυματικό γεγονός στην ζωή τους αλλά αντίθετα αυτούς που καταφέρνουν να αντέξουν την δυσκολια και να την δουν μέσα από ένα λειτουργικό πρίσμα που τους βοηθά να προσαρμοστούν και να αποδεχτούν τη νέα κατάσταση. 

Είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο δεν το έχουμε εκ γενετής αλλά κάτι που χτίζεται και ενδυναμώνεται μέσα από διάφορες ενασχολήσεις, την επαφή μας με άλλους ανθρώπους αλλά και την ψυχοθεραπεία!

Αίσθημα Ελπίδας 

Ο Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύλλογος (APA) ορίζει την ελπίδα ως την προσδοκία βιώματος θετικών εμπειριών και ευνοϊκών αποτελεσμάτων. 

Το αίσθημα ελπίδας επίσης, ορίζεται ως η αντιλαμβανόμενη ικανότητα μας να θέτουμε και να πραγματοποιούμε στόχους αλλά και το ποσό παρακινημένοι είμαστε ώστε να τους διατηρήσουμε. 

Ένα ισχυρό αίσθημα ελπίδας, ερευνητικά, συνδέεται με καλύτερη ψυχική υγεία, με αισιοδοξία και με μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή. 

Άτομα με ισχυρότερο αίσθημα ελπίδας τείνουν να είναι πιο ικανά να ανταπεξέλθουν με αποτελεσματικό τρόπο σε δυσμενείς καταστάσεις αλλά και πιο ικανά να διατηρούν έναν θετικό τρόπο σκέψης κάτω από δύσκολες και αγχωτικές συνθήκες. 
Από τα παραπάνω μπορούμε να κατανοήσουμε τις θετικές απολαβές του να ελπίζουμε και να διατηρούμε την αισιοδοξία μας. Μια τέτοια ενεργητική στάση μπορεί να μας οδηγήσει σε καλύτερη ποιότητα ζωής, ακαδημαϊκή και επαγγελματική σταδιοδρομία αλλά και φυσική και ψυχολογική κατάσταση καθώς μας βοηθά να μην «πέφτουμε» ή και όταν αυτό συμβαίνει να ανακάμπτουμε γρηγορότερα και να προσαρμοζόμαστε. 

Φυσικά, ο βαθμός που ελπίζουμε και διατηρούμε μια πιο ελπιδοφόρα στάση συνδέεται άμεσα με τις παρελθοντικές και παροντικές μας εμπειρίες, τις σχεσεις και την ποιότητα τους άλλα και την προσωπική στάση και ιδιοσυγκρασία μας. 

Είναι και αυτό ένα μεταβαλλόμενο χαρακτηριστικό μας, που αλλάζει και εξελίσσεται μαζί με εμάς. Η ψυχοθεραπεία και η κουβέντα με την/τον θεραπεύτρια/τη μας είναι το πλέον κατάλληλο μέρος για να διερευνήσουμε το αίσθημα ελπίδας μας και να το ενισχύσουμε ανάλογα τις ανάγκες μας και την φάση ζωής μας.

Συναισθηματική ανοιχτότητα

Η συναισθηματική ανοιχτότητα είναι ο τρόπος που αναγνωρίζουμε, επεξεργαζόμαστε και αποδεχόμαστε τα συναισθήματα μας. 

Άτομα που έχουν, ή έχουν δουλέψει / αποκτήσει, την ικανότητα να αποδέχονται και να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους είναι πιο ικανα στο να τα επεξεργάζονται με διορατικότητα και έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν και να διατηρήσουν μια ικανοποιητική ψυχική και σωματική υγεία. 

Όμως, για να έρθουμε σε καλύτερη επαφή με τον συναισθηματικό εαυτό μας, πρώτα από όλα πρέπει να αναγνωρίσουμε τις αυτοματοποιημένες εκείνες αντιδράσεις που μας κάνουν να θάβουμε στην δεδομένη στιγμή αυτό το δυσάρεστο ή άβολο για εμάς συναίσθημα όπως και τις άμυνες μας, που παλαιοτέρα μας προστάτευαν και εξυπηρετούσαν τον σκοπό τους, και να τις αντικαταστήσουμε με πιο λειτουργικές και φροντίστηκες προς εμάς αντιδράσεις. 
Το να συζητάμε ανοιχτά για το τι νιώθουμε και σκεφτόμαστε χωρίς φίλτρα και επίκριση μπορεί να μας φέρει όλο και πιο κοντά στο να φτάσουμε στην συναισθηματική ανοιχτότατα και αποδοχή!

Διεκδικητική Συμπεριφορά

Η διεκδικητικότητα είναι ένας τρόπος επικοινωνίας και συμπεριφοράς που μας επιτρέπει να εκφράζουμε τη γνώμη ή την αντίθεσή μας, να υπερασπιζόμαστε τα συμφέροντα και τα δικαιώματά μας, σεβόμενοι ταυτόχρονα τη γνώμη και τα δικαιώματα της άλλης πλευράς.

Όταν λειτουργούμε διεκδικητικά σχετιζόμαστε με λιγότερες συγκρούσεις, άγχος και δυσαρέσκεια, ως προς τους άλλους αλλά και εμάς. Έτσι, μας επιτρέπουμε να είμαστε άνετοι και να εκφράζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας καθώς γνωρίζουμε ότι κατέχουμε τις απαραίτητες ικανότητες για να διαχειριστούμε το οτιδήποτε προκύψει. Επιπλέον, δρούμε με αυτοσεβασμό και αυτοπεποίθηση χωρίς να είμαστε τόσο επιρρεπείς στην κριτική και τα στάνταρ των άλλων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να νιώθουμε δυνατοί και πως έχουμε το έλεγχο της ζωής μας και μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε ισότιμες και δίκαιες σχεσεις. 

Φυσικά η διεκδικητική συμπεριφορά είναι κάτι που μπορεί να χτιστεί ακόμα και όταν νιώθουμε πως είναι κάτι πολύ έξω από εμάς. Μέσα από την διαδικασία της ψυχοθεραπείας μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις μη λειτουργικές συμπεριφορές μας και να τις αντικαταστήσουμε με άλλες που ως αποτέλεσμα θα έχουν την βελτίωση της καθημερινότητας μας, των σχέσεων μας, της επαγγελματική μας πορείας αλλά και της σχέση με τον εαυτό μας!

Αυτοφροντίδα

Αυτοφροντίδα είναι το να πάρω συνειδητά χρόνο ώστε να τον αφιερώσω σε εμένα και να με φροντίσω. 
Πως μπορώ να το καταφέρω;

Πολλές φορές, μια ζωή που κινείται με γρήγορους και αγχώδεις ρυθμούς μας κάνει να  νιώθουμε πως δεν μας επιτρέπεται να αφιερώσουμε χρόνο σε εμάς. Είναι σημαντικό όμως να βρίσκουμε στιγμές για να το κάνουμε, άλλοτε παραπάνω και άλλοτε λιγότερο χωρίς να μας το στερούμε. 

Η αυτοφροντίδα μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Μερικά παράδειγμα:

• Να τρέφομαι υγιεινά και ισορροπημένα,
• Να αφιερώνω χρόνο στην άσκηση και την ενεργοποίηση του σώματος μου,
• Να κάνω πράγματα / δραστηριότητες που μου αρέσουν και με διασκεδάζουν, 
• Να γνωρίζω πως να ξεκουράσω τον νου και το σώμα / να κοιμάμαι αρκετές ώρες και ποιοτικά,
• Να φροντίζω την προσωπική μου υγιεινή,
• Να εφαρμόζω τεχνικές / ασκήσεις ενσυνειδητότητας (mindfulness) και να συντονίζομαι με την αναπνοή μου (διαφραγματική αναπνοή),
• Να ζητάω βοήθεια όταν νιώθω πως το χρειάζομαι.

Από τα πρώτα χρονιά της ζωής μας μαθαίνουμε την σημαντικότητα του να φερόμαστε στους αγαπημένους μας με φροντίδα, επιείκεια και αγάπη. Ποσό συχνά όμως διατηρούμε αυτήν την στάση και για εμάς; Ποσό εύκολο είναι να μας φροντίσουμε και να μας αγαπήσουμε όσο μας αξίζει χωρίς αυστηρότητα και επίκριση; 

Μια τέτοια στάση δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Μεγαλώνοντας τείνουμε να περιμένουμε αναγνώριση, αγάπη και νοιάξιμο από τους άλλους ώστε να μας επιβεβαιώσουν πως την αξίζουμε. Κάτι τέτοιο βέβαια, αν και αυτόματο, δεν μας βοηθά καθώς βάζουμε ως στόχο και μεγαλοποιούμε κάτι εκτός του ελέγχου μας και στερούμαστε από την πραγμάτωση και την ευημερία που μπορεί να έρθει μέσω της αυτοφροντίδας. 

Φυσικά για να φτάσω στο σημείο που θα είναι εύκολο κάτι τέτοιο, πρέπει αρχικά να μπορέσω με καταλάβω και με βάλω ως προτεραιότητα ώστε να με αποδεχθώ και να με αγαπήσω. Κάτι που μετέπειτα θα με καταστήσει ικανή/ικανό να φροντίσω και άλλους. Γιατί αν δεν μας αγαπήσουμε και δεν μας φροντίσουμε πρώτα εμείς, δεν θα το κάνει κανένας άλλος!