7) Ο φαυλος κυκλος του γενικευμενου αγχους και η επιρροη του

BY: profilers

Χωρίς κατηγορία

Comments: Δεν υπάρχουν Σχόλια

Εισαγωγή

Το ερωτηματολόγιο του γενικευμένου άγχους μας επιτρέπει να κατανοήσουμε σε ποια βαθμίδα βρισκόμαστε για να μπορέσουμε να παρέμβουμε.

Από πλευράς φυσιολογίας, βλέπουμε το άγχος σαν παραπανίσια ¨ενεργοποίηση ή ΄ρεύμα που περνά από το σώμα μας¨  και που χρειάζεται να ρυθμίσουμε για να μην ¨κάψουμε¨ τις ασφαλείς.

Από κοινωνικής πλευράς, βλέπουμε το άγχος σαν κάτι που ενισχύεται από λανθασμένες πεποιθήσεις και που μας κάνει να φαινόμαστε δουλευταράδες και άξια μέλη της κοινωνίας, μιας και μάθαμε ότι τα αγαθά αποκτούνται με κόπο. 

Πριν αρχίσουμε τα επιστημονικά… να σας παραθέσω ένα προσωπικό βίωμα 

Σήμερα το μεσημέρι και μετά από το καλό μαγειρεμένο παστίτσιο λαχανικών της αδερφής μου, βομβαρδίστηκα από πληροφορίες σχετικές με την πρόσφατη διάγνωση της 

Φαίνεται πως ή υπερπαραγωγή αδρεναλίνης ξεκίνησε να της δημιουργεί πρόβλημα στην καρδία. Με ρώτησε εάν πρέπει να πάρει xanax καθώς της το πρότειναν μεταξύ άλλων για να μειώσει το άγχος της! Πέρασαν πολλά από το μυαλό μου εκείνη τη στιγμή αλλά κατέληξα σε ένα απλό ¨κάνε ότι σου είπε ο γιατρός σου¨ ! Έφυγα ελαφρά απογοητευμένος, μιας και δεν της εξήγησα πως λειτουργεί το άγχος. Για να μειώσω τις ενοχές μου άνοιξα τα τεφτέρια μου προχώρησα σε μία σύνθεση που θα την στείλω στην ίδια άλλα και σε σας. Προχώρησα και στην σύνθεση των πληροφοριών του συσσωρευμένου ή χρόνιου άγχους που πιθανόν να διαβάσετε στην σχετική ενότητα.

Η αλήθεια είναι πως εάν δίναμε λίγο βάση σε απλά πράγματα, θα ζούσαμε πολύ καλύτερα και περισσότερο!

Σχετικά με το άγχος

Tο άγχος είναι ένα συναίσθημα που υπάρχει σε όλους μας. Ο λόγος ύπαρξης του είναι εξελικτικός, αφού μέσω του «συναισθήματος του άγχους» το σώμα μας λαμβάνει από τον εγκέφαλο «σήματα» που το προειδοποιεί ότι μια κατάσταση μπορεί να γίνει επικίνδυνη και απειλητική για το ίδιο. Μέσω του άγχους, ο «άνθρωπος των σπηλαίων» θα  απέφευγε να γίνει θήραμα από τα αρπακτικά. Χαρακτηρίζεται  από συναισθήματα  έντονης ανησυχίας και έντασης οδηγώντας ένα σύνολο αλλαγών στο σώμα μας , όπως  αυξημένη αρτηριακή πίεση, ταχυκαρδία και εγρήγορση. Πως γίνεται όμως ένα θετικό συναίσθημα επιβίωσης αντί να μας βοηθάει να γίνεται εμπόδιο στην καθημερινότητα μας;

Το πρόβλημα δεν έγκειται στο ίδιο το συναίσθημα, αλλά στις σκέψεις που προηγούνται (π.χ. τι πραγματικά ο εγκέφαλος μας προσλαμβάνει ως απειλή). Διότι υπάρχει σημαντική διαφορά στην σκέψη μεταξύ του «θέλω να γίνω παραγωγικός» απ’ το «με κυνηγάει κάποιο θήραμα». Έτσι το άγχος μπορούμε να το χωρίσουμε σε «παραγωγικό άγχος» και «αντιπαραγωγικό άγχος».

Το γενικευμένο μη παραγωγικό άγχος χαρακτηρίζεται από υπερβολικό άγχος ή ανησυχία που το άτομο αδυνατεί να ελέγξει ή να διαχειριστεί για καθημερινές δραστηριότητες ρουτίνας. Αυτή η υπερβολική ανησυχία παρεμποδίζει την καθημερινή λειτουργικότητα λόγω της τάσης που εμφανίζουν τα άτομα για καταστροφολογία σε διάφορους τομείς όπως υγεία, οικονομικά ζητήματα, οικογενειακά και προβλήματα με φίλους, προσωπικά ή επαγγελματικά θέματα.

Όταν το άγχος αυξάνεται οδηγεί σε δυσλειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ). Σε περιπτώσεις μειωμένου άγχους το άτομο έχει την ικανότητα να ανταποκριθεί άμεσα και αποτελεσματικά, ενώ το σώμα επανέρχεται. Σε περιπτώσεις όμως χρόνιου και παρατεταμένου άγχους το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να αποδυναμωθεί καθιστώντας τον οργανισμό ευάλωτο.

Η έντονη ανησυχία -ένα από τα κύρια συμπτώματα του άγχους- είναι ένα συναίσθημα που σχετίζεται άμεσα με αρνητικές σκέψεις πολλές φορές και εικόνες. Τόσο οι σκέψεις όσο και οι εικόνες είναι αγχογόνες και το άτομο κάνει προσπάθειες να τις αποφύγει.

Το άτομο σταδιακά μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο εφόσον ζει σε έναν μόνιμο φόβο μιας επικείμενης καταστροφής με άμεσες συνέπειες σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής λειτουργικότητας.

Τα συμπτώματα του Γενικευμένου Άγχους ποικίλλουν σε συνδυασμό, συχνότητα και ένταση. Κάποια από αυτά είναι συνεχής ανησυχία, εκνευρισμός και εμμονή για μικρά ή μεγάλα ζητήματα, κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης και μνήμης, ευθιξία και ευερεθιστότητα, μυϊκή ένταση, άλγος και μουδιάσματα, τρέμουλο, δυσκολία στον ύπνο (συνήθως αυπνία πρώιμη και ενδιάμεση), εφίδρωση, ναυτία και διάρροια, δύσπνοια και ταχυκαρδία.

Όσοι φέρουν Γενικευμένο Άγχος μπορεί να μην έχουν μόνιμα ή έντονα συμπτώματα άγχους αλλά μπορεί να αισθάνονται ανησυχία χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο. Για παράδειγμα, μπορεί να ανησυχούν υπερβολικά για την ασφάλεια τους ή κάποιου αγαπημένου τους προσώπου ή ακόμα να πιστεύουν πως κάτι κακό μπορεί να τους συμβεί χωρίς όμως να συντρέχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος.

(Για περισσότερες πληροφορίες δες το σχετικό άρθρο πάνω στο χρόνιο άγχος)

Τα συμπτώματα στα παιδιά και στους εφήβους περιλαμβάνουν υπερβολική ανησυχία ακαδημαϊκής επίδοσης στο σχολείο αλλά και στον αθλητισμό, ανησυχία του να είναι πολύ συνεπείς, άγχος για σεισμούς και καταστροφικά γεγονότα. Επίσης τα παιδιά και οι έφηβοι νιώθουν άγχος προκειμένου να ταιριάσουν σε παρέες και να είναι αρεστοί στον κοινωνικό τους περίγυρο, εμφανίζουν τελειοθηρία, έλλειψη αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης, αναζητούν επιβεβαίωση και χρειάζονται διαβεβαιώσεις για την επίδοσή τους.

Λίγα πράγματα για την κορτιζόλη… 

Η παραγωγή της κορτιζόλης έχει αγαθές προθέσεις: να δώσει ενέργεια στο σώμα όταν αυτό βρεθεί σε συνθήκες στρες (stress). Σκεφτείτε έναν πρωτόγονο άνθρωπο που ξαφνικά βλέπει μπροστά του ένα ζώο το οποίο είναι θανάσιμος εχθρός του. Στη θέα αυτή, το σώμα του απελευθερώνει διάφορες ορμόνες για να ανταπεξέλθει στην κατάσταση. Ο εγκέφαλος ενεργοποιεί γρήγορα τα νεύρα που ξεκινούν από κέντρα ελέγχου του εγκεφαλικού στελέχους. Αυτό προκαλεί απελευθέρωση νοραδρεναλίνης από ποικίλες δομές και αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια.

Η απελευθέρωση των ορμονών θεμελιώνει την αντίδραση μάχης ή φυγής – η άμεση αντίδραση που πρέπει να συμβεί ως απάντηση στον κίνδυνο. Όλοι αναγνωρίζουμε την αρχική αίσθηση μουδιάσματος, την εφίδρωση, την αυξημένη εγρήγορση, τους γρήγορους παλμούς, την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και γενικά το αίσθημα φόβου που νιώθουμε, αμέσως μετά από το στρεσογόνο ερέθισμα. Ανάμεσα στις ορμόνες που δίνουν ορμή στους μυς για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο είναι και η κορτιζόλη η οποία τροφοδοτεί το αίμα με ενεργειακά καύσιμα όπως είναι η γλυκόζη και τα λιπαρά οξέα.

Με λίγα λόγια, η κορτιζόλη μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση που προκαλεί στρες, όπως όταν δεχόμαστε σωματική επίθεση. Μας διευκολύνει να χρησιμοποιήσουμε την ενέργεια που έχουμε αποθηκευμένη στο σώμα μας. Η ορμόνη είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης. Μάλιστα μια προσωρινή αύξηση της κορτιζόλης επιφέρει μια ήπια ευφορία στον εγκέφαλο.

Όμως, αν και η κορτιζόλη μπορεί να είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης στις περιπτώσεις φυσικής απειλής και γενικότερα του στρες, αυτό το δώρο γίνεται εχθρός όταν ζούμε σε κατάσταση μόνιμου άγχους. Το σώμα απελευθερώνει συνεχώς περίσσεια ενέργεια καθώς νιώθει ότι απειλείται σε μόνιμη βάση και αυτό αυξάνει τις πιθανότητες για ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών που σχετίζονται με το μεταβολισμό. Έτσι οι αγαθές προθέσεις τη κορτιζόλης δημιουργούν πρόβλημα στις σημερινές αγχώδεις συνθήκες ζωής.

Το επίμονο στρες κάνει αυτόν τον μηχανισμό επιβίωσης να δουλεύει με εντατικούς ρυθμούς υπονομεύοντας τον θετικό ρόλο της ορμόνης. 

Επιμέλεια άρθρου, Αιμιλία Μωραίτη

(Ψυχολόγος, γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεύτρια)

Εισαγωγή, Νίκος Παναγιωτόπουλος

(Ψυχολόγος, MSc κλινική ψυχολογία, Υπ. Phd, κλινικός επόπτης)

Βιβλιογραφία

https://www.psyxiatros.gr 

www.psychologynow.gr

error: Content is protected !!