Κατανόηση του Burnout
Το Burnout είναι μια κατάσταση συναισθηματικής, φυσικής και πνευματικής εξάντλησης που προκαλείται από υπερβολικό και παρατεταμένο άγχος. Συμβαίνει όταν τα άτομα αισθάνονται καταβεβλημένα, συναισθηματικά αποστραγγισμένα και ανίκανα να ανταποκριθούν στις συνεχείς απαιτήσεις. Η εξουθένωση δεν επηρεάζει μόνο την επαγγελματική ζωή αλλά μπορεί να εισχωρήσει και στην προσωπική ζωή, επηρεάζοντας τη συνολική ευημερία. Αυτό το άρθρο έχει ως στόχο να ρίξει φως στη φύση της εξουθένωσης, τις αιτίες, τα συμπτώματα και τις αποτελεσματικές στρατηγικές για την πρόληψη και την ανάκαμψη.
Ορισμός του Burnout
Το Burnout είναι κάτι περισσότερο από το να αισθάνεσαι κουρασμένος μετά από μια δύσκολη εβδομάδα στη δουλειά. Είναι μια χρόνια κατάσταση άγχους που οδηγεί σε σωματική και συναισθηματική εξάντληση. Η έννοια της εξουθένωσης εισήχθη για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο Χέρμπερτ Φρόιντενμπεργκερ τη δεκαετία του 1970, ο οποίος παρατήρησε ότι το χρόνιο άγχος στον χώρο εργασίας οδηγούσε σε σοβαρή κόπωση και απογοήτευση μεταξύ των επαγγελματιών υγείας. Από τότε, ο ορισμός έχει διευρυνθεί ώστε να περιλαμβάνει διάφορα επαγγέλματα και συνθήκες ζωής, αναγνωρίζοντας την εξουθένωση ως ένα ευρέως διαδεδομένο ζήτημα που επηρεάζει πολλούς ανθρώπους σήμερα (Schaufeli, Leiter, & Maslach, 2009).
Οι Τρεις Διαστάσεις του Burnout
Το Burnout εκδηλώνεται σε τρεις κύριες διαστάσεις:
- Συναισθηματικό Burnout: Αυτό είναι το κύριο σύμπτωμα του burnout, όπου τα άτομα αισθάνονται συναισθηματικά εξαντλημένα και ανίκανα να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Μπορεί να αισθάνεστε συνεχώς κουρασμένοι, ακόμα και μετά από μια καλή νύχτα ύπνου, και να αγωνίζεστε να βρείτε την ενέργεια για να περάσετε την ημέρα. Φυσικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, γαστρεντερικά προβλήματα και μειωμένη ανοσία συχνά συνοδεύουν αυτή την συναισθηματική επιβάρυνση (Maslach, Schaufeli, & Leiter, 2001).
- Απεμπλοκή (ή Κυνισμός): Όταν βιώνετε burnout, συχνά αναπτύσσετε μια αποστασιοποιημένη στάση προς τη δουλειά και τους ανθρώπους γύρω σας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αίσθηση απομόνωσης και απώλεια ενσυναίσθησης, καθιστώντας δύσκολη τη σύνδεση με συναδέλφους, συνεργάτες ή ακόμα και αγαπημένα πρόσωπα. Μπορεί να αισθάνεστε ότι απλώς περνάτε τις καταστάσεις χωρίς να συμμετέχετε πραγματικά στις εργασίες (Leiter & Maslach, 2016).
- Μειωμένη Προσωπική Επίτευξη: Όσοι υποφέρουν από burnout συχνά αισθάνονται αναποτελεσματικοί και χωρίς αίσθηση επιτυχίας. Μπορεί να αρχίσετε να αμφιβάλλετε για τις ικανότητές σας και να νιώθετε ότι, όσο σκληρά κι αν προσπαθείτε, οι προσπάθειές σας δεν κάνουν τη διαφορά. Αυτή η αίσθηση ματαιότητας μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη παραγωγικότητα και ικανοποίηση από την εργασία αλλα και άλους τομείς της ζωης (Bakker, Demerouti, & Sanz-Vergel, 2014).
Αιτίες του Burnout
Το Burnout μπορεί να προκύψει από διάφορες πηγές, συχνά ένας συνδυασμός ατομικών, επαγγελματικών και κοινωνικών παραγόντων.
- Παράγοντες Σχετικοί με την Εργασία: Υψηλές απαιτήσεις εργασίας, μη ρεαλιστικές προθεσμίες, έλλειψη ελέγχου στις εργασιακές εργασίες, ανεπαρκείς αμοιβές και κακές σχέσεις με συναδέλφους ή προϊσταμένους μπορούν να συμβάλουν σημαντικά. Για παράδειγμα, το να αισθάνεστε συνεχώς ότι ο φόρτος εργασίας σας είναι αβάσταχτος ή ότι έχετε ελάχιστο λόγο στις αποφάσεις που επηρεάζουν τη δουλειά σας μπορεί να αυξήσει σημαντικά τα επίπεδα άγχους (Bakker et al., 2014).
- Προσωπικοί Παράγοντες: Ατομικά χαρακτηριστικά όπως η τελειομανία, η υψηλή ανάγκη για επίτευξη και η τάση να παραμελείτε την αυτοφροντίδα μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες για burnout. Επισης, προσωπικά άγχη, όπως η φροντίδα ενός άρρωστου μέλους της οικογένειας ή η αντιμετώπιση οικονομικών δυσκολιών, μπορούν να επιδεινώσουν τον αντίκτυπο του εργασιακού άγχους (Schaufeli & Enzmann, 1998).
- Κοινωνικοί Παράγοντες: Το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών πιέσεων και των πολιτιστικών προσδοκιών, παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Η ώθηση για υψηλότερη παραγωγικότητα και αποτελεσματικότητα, συχνά εις βάρος της προσωπικής ευημερίας, μπορεί να οδηγήσει τα άτομα στα όρια της εξουθένωσης (Leiter & Maslach, 2016).
Αναγνώριση
Η αναγνώριση της εξουθένωσης είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη έγκαιρων μέτρων. Κύρια σημάδια περιλαμβάνουν:
- Συνεχής κούραση και έλλειψη ενέργειας, ανεξαρτήτως ποιότητας ύπνου
- Αυξημένη ευερεθιστότητα, απογοήτευση και μεταπτώσεις διάθεσης
- Δυσκολία συγκέντρωσης, λήψης αποφάσεων και μνήμης καθηκόντων
- Απόσυρση από ευθύνες, χόμπι και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις
- Μειωμένη ικανοποίηση από την εργασία και αίσθηση αναποτελεσματικότητας
- Φυσικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, στομαχικά προβλήματα και μειωμένη ανοσία
Πρόληψη και Ανάκαμψη
Η πρόληψη και η ανάκαμψη από την εξουθένωση απαιτούν μια πολύπλευρη προσέγγιση, συνδυάζοντας την ατομική αυτοφροντίδα με την ευρύτερη υποστήριξη.
Ατομικές Στρατηγικές:
- Αυτοφροντίδα: Η τακτική σωματική άσκηση, η υγιεινή διατροφή και ο επαρκής ύπνος αποτελούν τη βάση της αυτοφροντίδας. Η ενασχόληση με δραστηριότητες που σας ευχαριστούν και σας χαλαρώνουν, όπως π.χ. το διάβασμα, η κηπουρική ή ο χρόνος με αγαπημένα πρόσωπα, μπορεί να σας αναζωογονήσει και να σας ξεκουράσει.
- Τεχνικές Ενσυνειδητότητας και Χαλάρωσης: Πρακτικές όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα και οι ασκήσεις διαφραγματικής αναπνοής μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του άγχους. Αυτές οι τεχνικές προάγουν την αίσθηση της ηρεμίας, την εστίαση στο εδώ και τώρα και μπορούν να βελτιώσουν την συναισθηματική ανθεκτικότητα.
- Οριοθέτηση: Η εκμάθηση να λέτε όχι και η θέσπιση ρεαλιστικών στόχων είναι απαραίτητοι παράγοντες. Προτεραιοποιήστε τις εργασίες και αναθέστε σε άλλους όταν είναι δυνατόν για να διαχειριστείτε αποτελεσματικά τον φόρτο εργασίας. Βεβαιωθείτε ότι κάνετε τακτικά διαλείμματα και διακοπές για να αποφύγετε την υπερκόπωση.
Ευρύτερες Στρατηγικές:
- Υποστηρικτικό Εργασιακό Περιβάλλον: Οι εργοδότες μπορούν να δημιουργήσουν μια υποστηρικτική και συνεργατική εργασιακή κουλτούρα προάγοντας την ανοιχτή επικοινωνία, παρέχοντας ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση και αναγνωρίζοντας τις προσπάθειες των εργαζομένων.
- Διαχείριση φόρτου Εργασίας: Η διασφάλιση λογικών απαιτήσεων στην εργασία, σαφών προσδοκιών εργασίας και η παροχή επαρκών πόρων μπορεί να βοηθήσει τους εργαζόμενους να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις δυσκολίες του κάθε επαγγέλματος. Ευέλικτα προγράμματα εργασίας και πρόσβαση σε πόρους ψυχικής υγείας μπορούν επίσης να κάνουν σημαντική διαφορά.
- Επαγγελματική Ανάπτυξη: Οι ευκαιρίες για ανάπτυξη και εξέλιξη μπορούν να ενισχύσουν την ικανοποίηση από την εργασία και να μειώσουν το αίσθημα εξουθένωσης. Η παροχή εκπαίδευσης, καθοδήγησης και ευκαιριών εξέλιξης καριέρας μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά τους εργαζόμενους να αισθάνονται πολύτιμοι και κινητοποιημένοι (Maslach & Leiter, 2016).
Το burnout είναι ένα ευραίως διαδεδομένο ζήτημα με σημαντικές επιπτώσεις για τα άτομα που το αντιμετωπιζουν. Κατανοώντας τις διαστάσεις, τις αιτίες και τα συμπτώματά του, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να μετριάσουμε καλύτερα τον αντίκτυπό του. Τόσο οι ατομικές όσο και οι ευρυτερες παρεμβάσεις είναι απαραίτητες για την πρόληψη του burnout και την προώθηση της συνολικής ευημερίας. Η συνεχής έρευνα και ευαισθητοποίηση είναι κρίσιμες για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών για την καταπολέμηση αυτού του πολύπλοκου φαινομένου.
Αφουξενίδου Ελένη,
(Ψυχολόγος, MS συμβουλευτική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, Συστημική προσέγγιση)
Αναφορές
- Bakker, A. B., Demerouti, E., & Sanz-Vergel, A. I. (2014). Burnout and work engagement: The JD–R approach. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 1(1), 389-411.
- Leiter, M. P., & Maslach, C. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111.
- Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
- Schaufeli, W. B., Leiter, M. P., & Maslach, C. (2009). Burnout: 35 years of research and practice. Career Development International, 14(3), 204-220.
- Schaufeli, W. B., & Enzmann, D. (1998). The burnout companion to study and practice: A critical analysis. CRC Press.