Κατανόηση της Εποχιακής Κατάθλιψης: Η Επίδραση του Καλοκαιριού και της Άνοιξης
Η εποχιακή αποτελεσματική διαταραχή (SAD) συνήθως σχετίζεται με τους σκοτεινούς μήνες του φθινοπώρου και του χειμώνα, όπου η μειωμένη ηλιοφάνεια μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα κατάθλιψης σε άτομα. Ωστόσο, λιγότερο γνωστά είναι τα είδη της SAD που εμφανίζονται κατά τους φωτεινούς μήνες του καλοκαιριού και της άνοιξης, καθένα με τις δικές του μοναδικές προκλήσεις και χαρακτηριστικά.
Ψυχολογική Επίδραση
Η εποχιακή διαταραχή του καλοκαιριού και της άνοιξης (SSAD) μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική υγεία και την καθημερινή λειτουργία. Η Ανοιξιάτικη και Καλοκαιρινή SAD είναι λιγότερο συχνή αλλά εξίσου δύσκολη για το άτομο. Τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν στα τέλη της άνοιξης ή στις αρχές του καλοκαιριού και βελτιώνονται κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες. Περιλαμβάνουν-
Συμπτώματα:
- Αϋπνία: Τα άτομα μπορεί να δυσκολεύονται να κοιμηθούν ή έχουν διακοπτόμενο ύπνο, οδηγώντας σε κακή συνολική ποιότητα ύπνου.
- Χαμηλή Όρεξη και Απώλεια Βάρους: Σε αντίθεση με την εποχιακή αποτελεσματική διαταραχή του χειμώνα, η οποία συνήθως συνοδεύεται από αυξημένη ορεξία και αύξηση βάρους, η SSAD μπορεί να προκαλέσει μειωμένη ορεξία και απώλεια βάρους (Lee et al., 2020).
- Αναστάτωση και Άγχος: Συχνά παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα ανησυχίας και άγχους.
- Αυξημένη Ευερεθιστότητα: Πολλοί αναφέρουν αυξημένη ευερεθιστότητα και διακυμάνσεις στη διάθεση.
- Καταθλιπτικά Συμπτώματα: Όμοια με τη χειμερινή SAD, περιλαμβάνουν συνεχή θλίψη και απώλεια ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες (American Psychological Association, 2023).
Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου
- Βιολογικό Ρολόι (Κιρκάδιος Ρυθμός): Οι αλλαγές στο φως της ημέρας μπορούν να διαταράξουν το εσωτερικό ρολόι του σώματος, οδηγώντας σε SAD. Η μειωμένη ηλιοφάνεια το φθινόπωρο και το χειμώνα μπορεί να προκαλέσει χειμερινή SAD, ενώ οι μεγαλύτερες μέρες και η αυξημένη ηλιοφάνεια το καλοκαίρι μπορεί να συμβάλλουν στην καλοκαιρινή SAD (Mayo Clinic, 2023).
- Επίπεδα Σεροτονίνης: Η μειωμένη ηλιοφάνεια μπορεί να μειώσει τη δραστηριότητα της σεροτονίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που επηρεάζει τη διάθεση, οδηγώντας σε καταθλιπτικά συμπτώματα (National Institute of Mental Health, 2023).
- Επίπεδα Μελατονίνης: Οι εποχικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα της μελατονίνης, η οποία βοηθά στη ρύθμιση των μοτίβων ύπνου και της διάθεσης, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της SAD (Mayo Clinic, 2023).
- Ψυχοκοινωνικοί Παράγοντες: Οι προσδοκίες για αυξημένη δραστηριότητα και κοινωνική συμμετοχή κατά τους καλοκαιρινούς μήνες μπορούν να οδηγήσουν σε άγχος και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα κατάθλιψης (Lee et al., 2020).
Προσεγγίσεις Θεραπείας
Η αποτελεσματική διαχείριση της SSAD περιλαμβάνει εξατομικευμένες προσεγγίσεις:
- Διαχείριση Φωτός: Σε αντίθεση με την εποχιακή αποτελεσματική διαταραχή του χειμώνα, όπου η θεραπεία με φως είναι αποτελεσματική, η διαχείριση της έκθεσης στη φυσική ηλιοφάνεια είναι κρίσιμη για την SSAD. Αυτό περιλαμβάνει την αποφυγή υπερβολικής έκθεσης στο φως κατά τις αιχμηρές ώρες της ημέρας και τη χρήση κουρτινών με μαύρη απόχρωση για τη ρύθμιση της έκθεσης στο φως (Rosenthal, 2016).
- Θεραπεία και Φαρμακευτική Αγωγή: Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) και η θεραπεία βασισμένη στην ενσυνειδητότητα, όπως και άλλες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, είναι αποτελεσματικές στη διαχείριση της SAD. Αυτές οι θεραπείες βοηθούν τα άτομα να αναπτύξουν στρατηγικές αντιμετώπισης και να αλλάξουν αρνητικά πρότυπα σκέψης (American Psychological Association, 2023). Οι φαρμακευτικές αγωγές, όπως οι εκλεκτοί αναστολείς της επαναληπτικής καταστολής της σεροτονίνης (SSRI), ενδέχεται επίσης να συνταχθούν για τη σταθεροποίηση της διάθεσης (Lee et al., 2020).
Στρατηγικές Αντιμετώπισης
Οι άνθρωποι με SSAD μπορούν να υιοθετήσουν διάφορες στρατηγικές αντιμετώπισης για να ανακουφίσουν τα συμπτώματα και να βελτιώσουν τη συνολική ευημερία τους:
- Διατήρηση Ρουτίνας: Η δημιουργία ενός συνεπούς καθημερινού προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων των τακτικών ωρών ύπνου και γευμάτων, βοηθά στη σταθεροποίηση των κυκλικών ρυθμών και τη βελτίωση της σταθερότητας της διάθεσης.
- Συνειδητή Έκθεση στον Ήλιο: Η προσεκτική έκθεση στον ήλιο και η αποφυγή της υπερβολικής ηλιακής ακτινοβολίας κατά τις αιχμηρές ώρες της ημέρας μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των επιπέδων σεροτονίνης και να μειώσει το άγχος.
- Κοινωνική Υποστήριξη: Η συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες και η αναζήτηση υποστήριξης από φίλους, την οικογένεια ή ομάδες υποστήριξης μπορεί να παρέχει συναισθηματική υποστήριξη και να μειώσει την αίσθηση απομόνωσης (Rosenthal, 2016).
Η αναγνώριση και η αντιμετώπιση της SSAD είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική θεραπεία και υποστήριξη. Μέσω της κατανόησης των μοναδικών συμπτωμάτων, της ψυχολογικής επίδρασης και των βασικών αιτίων, μπορούν να προσφέρφουν στοχευμένες παρεμβάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής ατόμων που πλήττονται από την εποχιακή κατάθλιψη κατά τη διάρκεια όλου του έτους.
Αφουξενίδου Ελένη,
(Ψυχολόγος, MS συμβουλευτική ψυχολογία και ψυχοθεραπεία, Συστημική προσέγγιση)
Αναφορές
American Psychological Association. (2023). Seasonal Affective Disorder.
Lee, S. H., et al. (2020). Seasonal affective disorder. Journal of Korean Medical Science, 35(45), e405.
Mayo Clinic. (2023). Seasonal affective disorder (SAD) – Symptoms & causes.
Magni, G., et al. (2018). Summer season affective disorder: A rare seasonal variation of the disorder? European Psychiatry, 53, 80-87.
National Institute of Mental Health. (2023). Seasonal Affective Disorder.
Rosenthal, N. E. (2016). Summer SAD: Seasonal affective disorder in the summer. The American Journal of Psychiatry, 173(2), 98-99.