8) Κοινωνικο αγχος, συμπτωματα και αντιμετωπιση
BY: profilers
Χωρίς κατηγορία
Comments: Δεν υπάρχουν Σχόλια
Η αυτοπεποίθηση είναι μια ιδιότητα που πολλοί από εμάς θα θέλαμε να έχουμε σε μεγαλύτερο βαθμό – ειδικά όταν βρισκόμαστε σε ένα νέο μέρος ή με μια ομάδα ανθρώπων που δεν γνωρίζουμε πολύ καλά. Για ορισμένους, αυτή η εσωτερική σιγουριά φαίνεται να έρχεται φυσικά. Αλλά τι συμβαίνει με τους υπόλοιπους;
Όταν το άγχος μας αυξάνεται και αρχίζει να επηρεάζει την καθημερινότητά μας, συχνά γίνεται δύσκολο να συνδεθούμε και να επικοινωνήσουμε με τους άλλους ανθρώπους. Ποια είναι όμως η διαφορά μεταξύ ενός ντροπαλού ή εσωστρεφούς ανθρώπου, και ενός ανθρώπου που έχει κοινωνικό άγχος;
Κοινωνικό άγχος ή εσωστρέφεια;
Από τη στιγμή που ο όρος “κοινωνική φοβία” εμφανίστηκε στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-III) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας το 1980, υπήρξε σύγχυση ως προς τις διαφορές ανάμεσα στη «συστολή» ή «ντροπαλότητα» από τη μία, και τη «διαταραχή κοινωνικού άγχους» (πρώην «κοινωνική φοβία»).
Πρόσφατες έρευνες στον τομέα της ψυχολογίας έρχονται να απαντήσουν σε όλα τα παραπάνω, διευκρινίζοντας ότι το να είναι κάποιος ντροπαλός ή εσωστρεφής αποτελεί χαρακτηριστικό προσωπικότητας, και διαφέρει από το κοινωνικό άγχος.
Πολλοί άνθρωποι που είναι ντροπαλοί δεν έχουν τα ίδια αρνητικά συναισθήματα και συμπτώματα που συνοδεύουν την διαταραχή κοινωνικού άγχους. Ζουν, εργάζονται, αλληλεπιδρούν κανονικά, χωρίς να βλέπουν τη συστολή ως κάτι αρνητικό που εμποδίζει την καθημερινότητά τους. Αν και αρκετοί άνθρωποι με κοινωνικό άγχος μπορεί να είναι ντροπαλοί ή εσωστρεφείς, η συστολή δεν αποτελεί προϋπόθεση για να λάβει κάποιος τη διάγνωση της διαταραχής. Από την άλλη, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από το κοινωνικό τους άγχος, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν κοινωνικές καταστάσεις ή να τις υπομένουν με μεγάλη δυσκολία ή φόβο, αλλά εάν δεν είχαν τη συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να απολάμβαναν την προσοχή και το ενδιαφέρον σε μια κοινωνική αλληλεπίδραση ή να ήταν περισσότερο εξωστρεφείς. Όπως συμβαίνει με αρκετές διαταραχές, έτσι και στην περίπτωση του άγχους φαίνεται ότι όλοι οι άνθρωποι κινούμαστε πάνω σε ένα συνεχές, με την διαταραχή κοινωνικού άγχους να βρίσκεται στο άκρο.
Τι είναι η διαταραχή κοινωνικού άγχους;
Τα άτομα με κοινωνικό άγχος, βιώνουν έντονο φόβο ή άγχος για μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις, κατά τις οποίες είναι πιθανή η αξιολόγηση και η κριτική από άλλους ανθρώπους. Τέτοιες καταστάσεις περιλαμβάνουν το να μιλήσει κάποιος μπροστά σε κοινό, να εκτελέσει κάποια δραστηριότητα μπροστά σε κόσμο, ή πιο μικρές καταστάσεις όπως το να κάνει ψιλή κουβέντα σε μια παρέα ή να φλερτάρει με κάποιον/α. Τα άτομα που έχουν κοινωνικό άγχος φοβούνται ότι θα εκδηλώσουν συμπτώματα άγχους (π.χ. θα έχουν εφίδρωση, τρέμουλο κλπ.) ή θα συμπεριφερθούν με έναν τρόπο που θα τους φέρει σε αμηχανία ή θα προκαλέσει την αρνητική κριτική των υπολοίπων. Για παράδειγμα, κάποιος που φοβάται ότι θα ιδρώσει μέσα στο πλήθος είναι πιθανό να αποφύγει να χαιρετήσει με χειραψία κάποιον, ενώ κάποιος που ανησυχεί ότι θα τρέμουν τα χέρια του, πιθανότατα θα αποφύγει να φάει, να πιει ή να γράψει μπροστά σε τρίτους. Με την ίδια λογική, κάποιος που σκέφτεται ότι θα πει κάτι ανόητο ή θα κάνει σαρδάμ και θα γίνει ρεζίλι, αποφεύγει να μιλήσει σε μία παρέα ή να ξεκινήσει μια κουβέντα.
«Θα γίνω ρεζίλι…»
Σκέψεις όπως «Δεν θα ξέρω τι να πω», «Η φωνή μου θα αρχίσει να τρέμει και θα γίνω ρεζίλι» ή «Θα φανώ βαρετός/ή» είναι πολύ συχνές, και έχουν ως αποτέλεσμα έντονο άγχος ή δυσφορικά σωματικά συμπτώματα ως αντίδραση στο άγχος. Συχνά αποφεύγονται κοινωνικές καταστάσεις (π.χ. πάρτυ ή άλλες εκδηλώσεις) στις οποίες κανονικά θα ήθελαν να συμμετάσχουν, ή τις υπομένουν με έντονο άγχος και δυσφορία.
Οι άνθρωποι με κοινωνικό άγχος αντιλαμβάνονται ότι ο φόβος ή το άγχος τους είναι δυσανάλογα με την πραγματική κοινωνική «απειλή», αλλά νιώθουν ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την ανησυχία τους, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν πολλές καταστάσεις στη ζωή τους και να βιώνουν σημαντικές δυσκολίες στην κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική ζωή τους.
Το κοινωνικό άγχος συνοδεύεται από πολλά σωματικά συμπτώματα, όπως: κοκκίνισμα στο πρόσωπο, δυσκολία στην αναπνοή, ναυτία ή στομαχική δυσφορία,
τρέμουλο, σφίξιμο στο στήθος, ταχυπαλμία, εφίδρωση. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως μεγεθύνονται από την τάση του ατόμου να έχει όλη την προσοχή του στραμμένη στον εαυτό του και στο πώς συμπεριφέρεται στις κοινωνικές καταστάσεις. Έτσι, αντιλαμβάνεται και τις πλέον ανεπαίσθητες σωματικές μεταβολές, οι οποίες, ακριβώς επειδή όλη η προσοχή του είναι στραμμένη σε αυτές, γίνονται ακόμα εντονότερες. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να χαλαρώσει και να ευχαριστηθεί σε κοινωνικές καταστάσεις, αλλά επίσης επιτείνεται το άγχος του, καθώς φοβάται ότι τα συμπτώματα γίνονται αντιληπτά από τους άλλους, και έτσι θα σχολιαστεί ή και θα ρεζιλευτεί. Η σκέψη αυτή πυροδοτεί πρόσθετο άγχος. Ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, δηλαδή, για παράδειγμα, να γίνει αντιληπτό το άγχος του και να σχολιαστεί το κοκκίνισμα ή η νευρικότητά του.
Συχνότητα
Η διαταραχή κοινωνικού άγχους έχει συχνότητα 7 με 13% και είναι η συχνότερη αγχώδης διαταραχή, ενώ είναι η τρίτη σε συχνότητα μεταξύ όλων των ψυχικών διαταραχών. Συνήθως ξεκινά στην παιδική ηλικία και εφηβεία κατά μέσο όρο μεταξύ 8-15 ετών.
Συμπτώματα κοινωνικού άγχους
Η διαταραχή κοινωνικού άγχους μπορεί να λάβει γενικευμένες διαστάσεις, δηλαδή να περιλαμβάνει αρκετές κοινωνικές περιστάσεις (γενικευμένη μορφή) ή μπορεί να αφορά μια συγκεκριμένη κατάσταση (περιορισμένη μορφή) όπως π.χ. την ομιλία μπροστά σε κοινό. Η έκθεση στις προαναφερόμενες καταστάσεις προκαλεί υπερβολικό κοινωνικό άγχος που σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί ακόμα και κρίση πανικού. Έτσι λοιπόν το άτομο υιοθετεί συμπεριφορές αποφυγής κοινωνικών συνδιαλλαγών ή συμπεριφορές ασφαλείας όπως να μην κάνει βλεμματική επαφή, ή να κάνει ατελείωτες πρόβες στο τι θα πει. Ως αποτέλεσμα το άτομο αντιμετωπίζει μείωση της κοινωνικής και εργασιακής λειτουργικότητάς του.
Υψηλό κοινωνικό άγχος
Άτομα με υψηλό κοινωνικό άγχος ερμηνεύουν τις κοινωνικές περιστάσεις με απειλητικό τρόπο ή καταστροφικό τρόπο. Το ότι αναγνωρίζουν το υπερβολικό ή παράλογο του φόβου τους, δε μεταφράζεται σε μείωση ή διακοπή των συμπτωμάτων. Νιώθουν ότι διαρκώς κρίνονται και αξιολογούνται αυστηρά από τους
ανθρώπους. Επιπλέον υπερεκτιμούν τη σημασία κάποιων κοινωνικών κανόνων με αποτέλεσμα να βάζουν πολύ υψηλά standard για τη δική τους παρουσία. Σε βαθύτερο επίπεδο υπάρχουν πεποιθήσεις προσωπικής ανεπάρκειας, διαφορετικότητας, ευαλωτότητας.
Κοινωνικό άγχος μπορεί να εμφανιστεί από την παιδική ηλικία μετά από μικρά ή μεγάλα γεγονότα τα οποία το παιδί θα βιώσει τραυματικά με ντροπή. Επιπλέον μπορεί να οφείλεται σε μαθημένα ενδοοικογενειακά πρότυπα προβληματικής κοινωνικοποίησης κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ικανότητα κοινωνικοποίησης υποσκάπτεται από νωρίς και το παιδί ελάμβανε συστηματικά άμεσα ή έμμεσα μηνύματα ότι η επαφή με τρίτους είναι μάλλον απειλητική με διάφορους τρόπους και ότι πρέπει να προσέχει.
Κοινωνικό άγχος μπορεί να προκαλέσει σαφέστατα η μη αποδοχή ενός παιδιού από τους συνομήλικους του στο σχολείο, ειδικά όταν αυτή εκδηλώνεται και με το bullying.
Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας.
Πολλοί άνθρωποι αγχώνονται ακόμα περισσότερο στο άκουσμα της λέξης διαταραχής. Η λέξη διαταραχή δίνει έμφαση στην συχνότητα των συμπτωμάτων που διαταράσσουν την ζωή του ανθρώπου, καθώς τείνουν να γίνουν μόνιμα!
Η αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να θεωρηθεί μια ακραία μορφή κοινωνικού άγχους σε ένα νοητό φάσμα στο οποίο η ντροπαλότητα αποτελεί την ήπια εκδήλωσή του. Περιλαμβάνει σταθερή στο χρόνο συμπεριφορική αποφυγή κάθε είδους έκθεσης και επιπλέον τα παρακάτω χαρακτηριστικά.
1. Αποφυγή επαγγελματικών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν σημαντική διαπροσωπική επαφή,
2. Απροθυμία σύναψης σχέσεων,
3. Περιορισμός στενών φιλικών σχέσεων,
4. Διστακτικότητα συμμέτοχης σε νέες δραστηριότητες,
5. Συστολή σε νέες γνωριμίες,
6. Αρνητική εικόνα εαυτού / σχήματα ανεπάρκειας,
7. Έντονη ενασχόληση με το ενδεχόμενο κριτικής / απόρριψης.
Σημαντικό ποσοστό ατόμων που εμφανίζουν κοινωνικό άγχος δεν απευθύνονται σε ειδικό ψυχίατρο ή ψυχολόγο, καθώς την υποβαθμίζουν στο επίπεδο μιας «ντροπαλότητας» ή «φυσιολογικής συστολής» ή «εσωστρέφειας». Υπολογίζεται ότι περίπου ένα 50% των ατόμων με διαταραχή κοινωνικού άγχους δεν
αναζητούν ποτέ θεραπεία, ενώ συχνά όταν το πράττουν μπορεί να έχουν περάσει 15-20 χρόνια με συμπτώματα κοινωνικού άγχους.
Αντιμετώπιση
Ξεκινάμε από ασκήσεις φυσιολογίας και αναπνοές για να μάθουμε και να ρυθμίσουμε το σώμα και το νου μας να μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του άγχους.
Εστίαση της προσοχής στο εδώ και στο τώρα.
(Πολλοί θα δυσκολευτούν να εστιάσουν… ξεκινήστε από απλή εστίαση προσοχής στην αναπνοή ακόμα και εάν σας φαίνεται απλό ή χαζό).
Σταδιακή έκθεση (κάντε μια λίστα στις κοινωνικές καταστάσεις που σας αγχώνουν και ξεκινήστε να εκτίθεστε ξεκινώντας από τα πιο απλά… για παράδειγμα να ρωτήσω ένα άγνωστο εάν ξέρει που είναι ο τάδε δρόμος ή να περάσω ανάμεσα από κόσμο όπου θα τραβήξω την προσοχή έστω και για λίγο)… πάρτε ένα γνωστό στο τηλέφωνο να ζητήσετε κάποια πληροφορία. Σταδιακά και ανάλογα με την λίστα σας, προχωρήστε στα πιο δύσκολα συμπεριφορά πειράματα…
Συζητήστε με τον θεραπευτή σας τι σας δυσκολεύει περισσότερο και δουλέψτε το μέχρι να εξαλειφθεί!
Αιμιλία Μωραίτη
(Ψυχολόγος, γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεύτρια)
Βιβλιογραφία
https://meropisimou.com/enimerosi_psychology/katanoontas-to-kinoniko-agchos/ ,
online/%CE%AC%CE%B3%CF%87%CE%BF%CF%82/%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE- %CF%86%CE%BF%CE%B2%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C- %CE%AC%CE%B3%CF%87%CE%BF%CF%82/ ,
https://kalimeristherapist.com/%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE- %CF%86%CE%BF%CE%B2%CE%AF%CE%B1/