Η διερεύνηση των διαφορετικών συνδυασμών των διαθέσεων, μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα την ιδιαιτερότητά των δικών μας διαθέσεων και να χρησιμοποιήσουμε πιο στοχευμένες τεχνικές για την αντιμετώπιση των δυσφοριών μας. Μια πολύ ενδιαφέρουσα συνδυαστική μορφή διαθέσεων είναι η αγχώδης κατάθλιψη που διερευνάται με διαγνωστικά σαν το HADS.
Θα μπορούσαμε να φανταστούμε αυτή την μορφή σαν δυο αδέλφια όπου το ένα (άγχος) προσπαθεί να διατηρήσει υψηλά τα επίπεδα διέγερσης στο άτομο για να μην αντιλαμβάνεται την θλίψη του και με αυτό τον τρόπο γεννάται μια νέα υβριδική συναισθηματική κατάσταση κάτι ανάμεσα στην οργή και τη θλίψη.
Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μια σχετική ανακωχή που σε βάθος χρόνου εξασθενεί και μοιραία εξαντλεί τον οργανισμό μας (Να σημειωθεί ότι κατά κάποιον τρόπο η θλίψη γίνεται αντιληπτή από τον εγκέφαλο μας ως μία μορφή λήθαργου ή απειλής).
Η αγχώδης κατάθλιψη ή κατάθλιψη με ψυχοκινητική ανησυχία είναι μια ιδιαίτερη μορφή κατάθλιψης που αποκλίνει από την συνηθισμένη επίμονη θλίψη.
Σε αυτή την ιδιαίτερη μορφή κατάθλιψης κυριαρχούν συναισθήματα και συμπεριφορές όπως ο θυμός η νευρικότητα, η εκρηκτικότητα γι’ αυτό και συχνά το άτομο παραγκωνίζεται από το οικείο περιβάλλον του ατόμου με αποτέλεσμα να αισθάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά με το ίδιο καθώς δεν ανήκει ούτε στο φάσμα της κατάθλιψης αλλά ούτε και στο ξεκάθαρο άγχος.
Ένα άτομο με αγχώδη κατάθλιψη νιώθει μεν μια μορφή απελπισίας και απομονώνεται από το κοινωνικό του περιβάλλον, ωστόσο δεν εμφανίζεται ληθαργικό ή κουρασμένο, όπως είναι η συνήθης εικόνα ενός καταθλιπτικού ατόμου.
Η άγχουσα κατάθλιψη παλαιότερα ονομαζόταν «ανήσυχη μελαγχολία» (melancholia agitata) και μπορεί να συνυπάρχει με άλλες δυσφορίες της διάθεσης όπως με την κλινική (μείζονα) κατάθλιψη.
Συμπτώματα
Σε αυτό το είδος κατάθλιψης συναντάμε συχνά αϋπνία και ένα αίσθημα ματαιότητας. Το άτομο μπορεί επίσης να παρουσιάζει έντονο εκνευρισμό. Πιο ειδικά, τα συμπτώματα της αγχώδους κατάθλιψης περιλαμβάνουν τα εξής:
- Ακραία νευρικότητα και ευερεθιστότητα (απότομη συμπεριφορά προς τους συγγενείς ή τους φίλους, ενόχληση χωρίς ιδιαίτερο λόγο),
- Εκρήξεις θυμού,
- Νευρικές κινήσεις των άκρων,
- Σκέψη που «τρέχει» και ακατάπαυστη ομιλία,
- Νευρικός βηματισμός στον χώρο,
- Δάγκωμα των νυχιών,
- Συχνά παράπονα και φωνές,
- Τριχοτιλλομανία / δερματιλλομανία.
Ο θυμός και η νευρικότητα είναι πιθανά συμπτώματα και της κλινικής κατάθλιψης, ωστόσο στα άτομα με αυτή τη μορφή κατάθλιψης οι εκδηλώσεις τους είναι πιο έντονες καθώς δημιουργεί στο άτομο αντικρουόμενα συναισθήματα, όπως μια ασυνήθιστη εγρήγορση αλλά ταυτόχρονα καταιγισμός από αρνητικές σκέψεις και κακή διάθεση.
Αίτια
Το χρόνιο στρες, τα τραυματικά γεγονότα ζωής, μια ορμονική ανισορροπία ή και μια συνυπάρχουσα διαταραχή της διάθεση ( π.χ. αγχώδης) μπορεί να πυροδοτήσουν την αγχώδη κατάθλιψη.
Άλλοτε πάλι, τα παραπάνω συμπτώματα αποτελούν παρενέργειες των φαρμάκων που χορηγούνται στο πλαίσιο της θεραπευτικής αντιμετώπισης της κλινικής κατάθλιψης.
Διάγνωση & αντιμετώπιση
Για τη διάγνωση της άγχουσας κατάθλιψης θα πρέπει αρχικά να αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες που μπορεί να προκαλούν τα συμπτώματα, όπως διατροφικές ελλείψεις ή ορμονικές ανισορροπίες. Θα πρέπει επίσης να διερευνηθεί κατά πόσο συνυπάρχουν άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως η κλινική κατάθλιψη.
Βάσει του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-V), η διάγνωση της άγχουσας κατάθλιψης βασίζεται στα παρακάτω κριτήρια:
Εκδήλωση τουλάχιστον ενός επεισοδίου κλινικής κατάθλιψης
και τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Ψυχοκινητική ανησυχία ή σωματικές εκδηλώσεις ανησυχίας και νευρικότητας,
- Γρήγορες ή καταιγιστικές σκέψεις,
- Ψυχολογική ανησυχία ή έντονη εσωτερική ένταση.
Όπως και η κλινική κατάθλιψη, η αγχώδης κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με ψυχοθεραπεία ή έναν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής (αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, σταθεροποιητές διάθεσης) και ψυχοθεραπείας.
Όταν δυσκολευόμαστε να αντιμετωπίσουμε όσα μας δυσκολεύουν μπορούμε να ζητήσουμε την βοήθεια του θεραπευτή μας ή να ακολουθήσουμε κάποιες τεχνικές διαχείρισης και αναγνώρισης της κατάστασης μας με κατανόηση. Μπορούμε να εξηγήσουμε στους ανθρώπους μας αλλά και στον εαυτό μας αυτό που μας συμβαίνει χωρίς αυτοκριτική. Το να ζητάμε βοήθεια δε σημαίνει ότι παραδεχόμαστε ότι είμαστε αδύναμοι και ανίκανοι να κάνουμε καλά τον εαυτό μας αλλά το αντίθετο! Σημαίνει ότι πιστεύουμε στον εαυτό μας και επιθυμούμε πραγματικά να γίνουμε καλά.
Ακόμη και αν έχουμε προσπαθήσει να ζητήσουμε βοήθεια και δεν έχουμε δει γρήγορα αποτελέσματα χρειάζεται να έχουμε υπομονή. Όσο διάστημα έχουμε αφήσει να πονάμε θέλει τον κατάλληλο χρόνο επούλωσης. Ας σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τον κόπο της διαδικασίας και ας κάνουμε ένα βήμα μπροστά!
Νίκος Παναγιωτόπουλος
(Ψυχολόγος, MSc κλινική ψυχολογία, Υπ. Phd, κλινικός επόπτης)